Jazz - uopšteno

Džez (engl. jazz) je muzički stil koji je nastao u Sjedinjenim Američkim državama početkom XX veka.
Osnovne muzičke karakteristike su: sinkopa, vibrato i stalna muzička pulsacija u taktu 4/4, koja nema odgovarajuću paralelu u klasičnoj muzici. Najuobičajenija forma je tema sa varijacijama koje se improvizuju na stalni harmonijski skelet originalne teme. Usljed toga su stvaraoci u džezu izvođači, a ne kompozitori kao u klasičnoj muzici.

Centralni instrument svakog džez-ansambla je bubanj sa pomoćnim udaraljkama, koji sa klavirom, gitarom i kontrabasom čini ritam-sekciju. Naročito se primjenjuju duvački instrumenti (saksofon, klarinet, truba i trombon, mada ponekad se koriste i flauta, oboa, rog i vibrafon. Veličina ansambla varira od trija do punog simfonijskog džez-orkestra, u kome svaki instrument može imati ulogu soliste. Dok u malim ansamblima svi instrumenti improvizuju na zadatu temu, džez-orkestar se služi pisanim aranžmanima, a improvizuju samo pojedini solisti.Mada džez muzika ne isključuje mogućnost plesanja, ona se približuje više tipu klasične koncertne muzike nego plesnoj muzici i oštro se razlikuje od šlagera.

U istorijatu džeza prvi period, nazvan „Nju Orleans“, po mestu postanka i nastao je mešavinom muzike američkih crnaca i evropske muzike, završava se oko 1918. godine.Posle Prvog svetskog rata stvoren je novi stil, nazvan „diksilend“, u kome važnu ulogu ima kolektivna improvizacija.Oko 1930. godine, nekoliko istaknutih muzičara, među kojima klarinetista Beni Gudmen, stvorilo je tzv. sving, koji se oslanja na zvučnost velikih orkestara i pisane aranžmane.U toku Drugog svetskog rata, zaslugom saksofoniste Čarlija Parkera, pijaniste Telonijusa Monka i trubača Dizija Gilespija, stvoren je stil po imenu bi-bap - on se od svinga razlikuje sitnijom ritmičkom podelom i većom harmonskom složenošću, u kojoj se ogleda uticaj evropske muzike.

Dalji korak u istom pravcu predstavljao je i kul, stvoren oko 1950. godine dok je poslednja struja, nastala oko 1956. godine, nazvana modern bap.Velikoj popularnosti i univerzalnosti džez-muzike doprineli su ne samo heterogeni elementi njegovog umetničkog izraza nego i sami njeni propagatori, izvođači koji su mahom veliki virtuozi na svojim instrumentima:

* trubači: King Oliver, Luis Armstrong, Dizi Gilespi, Hari Džejms, Majls Dejvis, Vinton Marsalis...
* klarinetisti: Beni Gudmen, Sidni Beše, Milenko Stefanović...
* saksofonisti Čarli Parker, Lester Jang, Kolmen Hokins, Soni Rolins, Džon Koltrejn, Vejn Šorter...
* pijanisti: Djuk Elington, Fets Voler, Art Tejtum, Kaunt Bejzi, Telonijus Mank, Herbi Henkok, Čik Korija...
* vibrafonisti: Lajonel Hempton, Geri Barton....
* gitaristi: Đango Rajnhart, Čarli Berd, Džon MekLaflin, Pet Meteni, Frenk Zapa, Al Di Meola, Vojkan Đonović..
* pevači: Besi Smit, Bili Holidej, Ela Ficdžerald...
* vođe velikih orkestara: Beni Gudmen, Glen Miler, Kaunt Bejzi, Sten Kenton...